Locatie: Huis het Bosch Lexmond
Aanwezig:
- Voorzitter: Roelof Westerhof
- Werkgroep Landbouw: 19 leden
- Provincie Utrecht:
- Anja de Wit (gebiedscoördinator)
- Roelof Wijma (relatiebeheerder landbouw)
- Gemeente Vijfheerenlanden:
- Govert-Jan Versluis (strategisch adviseur landelijk gebied)
- Gerdjan Bronkhorst (adviseur landbouw)
- Willem Rienks: Presentatie Landbouwverkenning (ROM3D)
Opening, welkom, vaststellen agenda
Roelof heet iedereen van harte welkom en licht de agenda toe. De agenda is akkoord. Er wordt gestart met een voorstelrondje.
Mededelingen en recente ontwikkelingen
Anja informeert de aanwezigen dat als het goed is iedereen een mail heeft ontvangen dat de deelnemers van de werkgroep Landbouw in aanmerking komen voor vacatiegelden. Dit jaar gaat de provincie dit betalen, er volgt in verband hiermee een andere procedure.
Acties n.a.v. verslag vorige bijeenkomst (22 april 2024)
Naar aanleiding van de vraag van Alwin met betrekking tot wat er gebeurt met de vergunde stikstofruimte die gekoppeld was aan de aangekochte boerderij aan het Kortgerecht en of deze ten goede komt aan de natuur of alsnog kan worden ingezet voor het gebiedsproces, geeft Anja aan dat de vergunning is overgegaan naar de provincie en in de provinciale stikstofbank komt. Anja gaat zorgen dat deze gelabeld wordt en inzetbaar blijft voor het gebiedsproces Vijfheerenlanden. Op de vraag hoe de stikstof vervolgens weer uit de stikstofbank komt om te worden ingezet, komt Anja de volgende keer op terug (actie Anja).
Roelof zou de werkgroep van informatie voorzien over de KDW en hoe dit tot stand is gekomen. Roelof geeft aan dat het een wetenschappelijke discussie is, waar wij geen invloed op hebben. Het punt is hiermee afgedaan.
Presentatie Landbouwverkenning (ROM3D)
Willem Rienks geeft een presentatie Landbouwverkenning. ROM3D heeft in opdracht van provincie Utrecht de huidige uitgangspositie van de landbouw in Vijfheerenlanden onderzocht en op basis van deze informatie mogelijke scenario’s voor de landbouwsector in 2035 ontworpen. De historische ontwikkeling is gebaseerd op gegevens van het Geografisch Informatiesysteem Agrarische Bedrijven (GIAB) waarvoor ondernemers elk jaar gegevens aanleveren en de scenario’s zijn gebaseerd op expertgegevens. De storymap neemt de kijker mee op een visuele reis door de huidige structuur van de landbouwsector in Vijfheerenlanden, waarbij trends zoals schaalvergroting en optimalisatie worden doorgetrokken om een doorkijk van heden naar 2035 te creëren. Deze doorkijk biedt inzicht in hoe de landbouwstructuur zich naar verwachting autonoom, dus zonder aanvullend beleid, zal ontwikkelen op gemeentelijk en deelgebied niveau. Vervolgens worden er drie toekomstscenario’s voor de melkveesector (high-tech, extensivering en keep it simple) en twee toekomstscenario’s voor de fruitteeltsector (high-tech en natuur-inclusief) gepresenteerd die inzicht bieden hoe Vijfheerenlanden eruit zou kunnen zien wanneer zij binnen de striktere natuur- en milieugrenzen moet opereren. Deze scenario’s zijn nadrukkelijk geen wensbeeld maar laten zien wat er in het gebied kan gebeuren als veel ondernemers voor een bepaalde ontwikkelrichting kiezen, zonder aanvullend beleid van overheden. We zien in alle scenario’s dat de bedrijven groter zullen worden om investeringen in innovatieve stallen of grond te kunnen bekostigen en dat vooral grote bedrijven zullen overblijven. Dit betekent naar verwachting meer grote stallen, concentratie van weidegang op beperkt areaal huiskavels en een groter aandeel van veldkavels zonder weidegang. Afname van het aantal bedrijven en meer lege stallen in het gebied. In alle scenario’s kunnen opgaven worden gehaald maar staan de sociaaleconomische thema’s zwaar onder druk. De verschillende scenario’s zorgen elk voor een ander landschap/landgebruik in intensiteit.
Deze studie is vooral om een gevoel van urgentie te krijgen om de bestaande ontwikkelingen om te buigen en stappen te zetten. De presentatie is verwerkt in een storymap. De presentatie wordt gedeeld met de link naar de storymap.
Govert-Jan benadrukt dat het geen wensbeeld is. Het is een heel bruikbaar instrument, het maakt inzichtelijk dat er een hele grote opgave ligt en dat dit niet zonder slag of stoot gaat. Wanneer we niks doen dan vallen er bedrijven om. Van belang is om inzichtelijk maken waar ondersteuning op moet komen. In verband hiermee volgen er ook keukentafelgesprekken, waarvoor alle agrariërs in de gemeente Vijfheerenlanden worden uitgenodigd.
Vanuit de vergadering wordt opgemerkt dat maisteelt op veengrond wordt verboden. Financieel gezien wordt het heel lastig, voor veel bedrijven is dit niet te doen. Wanneer er bedrijven afvallen en de grond blijft, dan kan dit op termijn wellicht resulteren in een lagere grondprijs.
Gebiedsagenda VHL (Provincie Utrecht)
De concept-Gebiedsagenda VHL is bijgevoegd. In deze versie zijn de eerdere opmerkingen uit de werkgroep Landbouw zo goed als mogelijk meegenomen. De concept-Gebiedsagenda VHL is besproken in de ambtelijke begeleidingsgroep Vijfheerenlanden op 22 augustus. Vervolgens is deze op 11 september besproken in de Regiegroep NPLG Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. De concept-Gebiedsagenda VHL wordt op 14 november besproken in de Regionale Stuurgroep-West. Vervolgens worden de opmerkingen verwerkt en wordt de definitieve Gebiedsagenda VHL versie 2024 in de eerstvolgende vergadering van de Regionale Stuurgroep-West in 2025 geagendeerd om vast te stellen.
Anja gaat in op de status van het document. Het geeft weer waar we nu staan.
Het gaat in hoofdlijnen in op condities die het gebied in staat stellen om in beweging te komen, toekomstperspectief en korte termijn resultaten. Duidelijkheid over vergunde stikstofruimte en oplossingen om het tekort op te heffen, langjarige zekerheid, bewegingsruimte voor eigen invulling en grondbeschikbaarheid. Opgaven Utrechts Programma Landelijk Gebied: natuur, water, klimaat en landbouw.
In de uitwerking van de beleidsopgave UPLG is er meer duidelijkheid over mate van urgentie, UPLG is beleidsarm dus er is geen verdere doorvertaling naar deelgebieden.
Informatie over de actuele stikstofemissie is te vinden op https://dashview.rivm.nl/#home.
Het gebied wordt gekenmerkt door steden die aan de rand liggen, stijgende ontgroening, stijgende vergrijzing, leefbaarheid kernen daalt.
Meer forenzen, agrarisch gebied, vooral veeteelt, fruitteelt in VHL, beroepsbevolking krimpt. Gelovige regio, sociale cohesie, aanpassingsvermogen, groene oase met cultuur, eigenaarschap en trots, uitvoeringskracht. Innovatieve streek, koploper zijn, vertrouwen in innovaties. Tussen de rivieren, veenlandschap, polderlandschap, waterveiligheid, bodemdaling. Herindelingen, de streek is opgeknipt, gebied overvragen, star en vaag beleid, vertrouwensbreuk, praten zonder actie.
De agendapunten voor de komende jaren:
- Duidelijkheid vergunde stikstofruimte en oplossingen;
- Grondbeschikbaarheid vergroten t.b.v. extensivering, verbreding;
- Toekomstbestendige agrarische bedrijfsontwikkeling;
- Groenblauwe dooradering;
- Doorvertaling ambities en beleidsopgaven CO2-reductie en VHR (weidevogels);
- Herstel en instandhouden N2000-gebieden.
Voor wat betreft stikstofdepositie vraagt men zich af wat voor voordeel men heeft dat we in dit deelgebied zitten. De situatie van de N2000-gebieden is ‘redelijk’ dat wil zeggen dat de KDW wel wordt overschreden maar niet extreem. De intentie is om in Vijfheerenlanden vooralsnog te focussen op het terugbrengen van de emissie deken. De reductie opgave is 46% waarvan men ervan uitgaat dat 30% bereikt kan worden met voer- en managementmaatregelen. Dit is vertaald naar een ambitie uitstoot van 40 kg/ha/jr. De overige 16% reductie kan worden gehaald met generieke beleidsregels of specifieke maatregelen.
Vanuit de vergadering wordt gevraagd wat de provincie en gemeente willen. In reactie hierop wordt aangegeven dat het van essentieel belang is dat we een agrarisch rendabele sector hebben en dat ze doen waar ze goed in zijn op een efficiënte wijze. Dat bedrijven overneembaar zijn, er zal te allen tijde wisseling zijn.
Keukentafelgesprekken (Provincie Utrecht)
Er wordt veel gesproken over mogelijke ontwikkelingen in de landbouw en de toekomst van het landelijk gebied. Met deze ontwikkelingen krijgen ook de agrariërs in onze gemeente (Vijfheerenlanden) te maken. Om een goed beeld te krijgen van wat er binnen de agrarische sector speelt, doet de gemeente Vijfheerenlanden samen met de provincie Utrecht
onderzoek onder agrariërs in onze gemeente. We willen daarvoor graag met zoveel mogelijk agrariërs in gesprek het liefst op het bedrijf zelf, vandaar keukentafelgesprek.
Waarom dit onderzoek? Het totaalbeeld van de agrarische sector is belangrijke informatie voor het uitwerken van de toekomstperspectieven voor de landbouw in Vijfheerenlanden. De resultaten uit het onderzoek nemen gemeente en provincie mee om voor verschillende typen bedrijfsontwikkeling een perspectief te kunnen opstellen. Zo hopen wij samen met de sector invulling te geven aan een toekomstbestendig landelijk gebied.
De keukentafelgesprekken gaan over wat de ontwikkelingen in de landbouw en het gebied betekenen voor de agrarische bedrijven in onze gemeente. Het onderzoek wordt uitgevoerd door een onafhankelijk adviesbureau, te weten KnowWhy uit Bleskensgraaf. Zij praten graag met agrariërs over wat zij willen met hun bedrijf, de belemmeringen waar zij tegenaan lopen en wat er nodig is voor een goede toekomst van de agrarische bedrijven. Daarnaast gaat het ook over welke kansen en uitdagingen de agrariërs zien voor de sector en voor zijn of haar eigen bedrijf.
Agrariërs krijgen in september nog een brief waarin staat hoe zij mee kunnen doen. Het bureau dat het onderzoek uitvoert, behandelt alle gegevens anoniem en vertrouwelijk.
De eerste resultaten zullen binnen de werkgroep worden besproken. Benadrukt wordt dat het anoniem gebeurt. Het bureau is KnowWhy, ze gaan vooral ophalen wat er leeft, ze krijgen de drie lijnen (focus op voedselproductie, landschapsontwikkeling, verbreding) mee om een beetje voeding te krijgen waarop men zich zou willen ontwikkelen.
Men dacht dat er specifieke vragen mee zouden worden gegeven. Aangegeven wordt dat de vragen in het voorbereidingsgroepje zijn besproken. Dit is bij de aanbesteding gevoegd. De vragen kunnen desgewenst nog per mail toegestuurd worden aan de leden van dit voorbereidingsgroepje.
Anja vraagt hoe men de agrariërs warm krijgt om mee te doen aan het onderzoek. Het zou helpen wanneer de leden van de werkgroep vertellen dat zij meedoen en benadrukken dat het anoniem is en laagdrempelig om mee te doen. In de nieuwsbrief zal hier ook aandacht aan worden besteed. Er wordt alleen informatie gehaald.
Naar aanleiding van een vraag wordt aangegeven dat de brief aan de agrariërs wordt ondertekend door de provincie en de gemeente.
Vergunningen (Provincie Utrecht)
Met betrekking tot het thema vergunningen deelt Anja mee dat de provincie op stoom is. De dossiers worden uitgewisseld. Ze verwachten 12 tot 15 weken nodig te hebben. Dat loopt nu, het heeft lang geduurd. Meerdere ogen kijken mee. Er wordt een pilot vanuit de provincie gedaan. In dit kader wordt gevraagd wie (liefst drie leden) er mee willen denken hoe de pilot op te zetten. Na de vergadering hebben zich drie leden van de boerenwerkgroep bij Roelof aangemeld.
Hoe nemen we de rest van de boeren mee?
Aan de orde is de vraag hoe nemen we de andere boeren mee, hoe denkt men hierover. Men is van mening dat een avond waarin gemeld wordt wat we hier allemaal doen zeker zin heeft. Benadrukt wordt dat er wel wat te melden moet zijn. Zaken die gedeeld zouden kunnen worden zijn: de gebiedsagenda VHL 2024, de presentatie Landbouwverkenning van Willem (waar we staan en wat er gebeurt wanneer we niets doen), vergunningen, keukentafelgesprekken en met een klein groepje uitwerken wat we met de pilot gaan doen.
Rondvraag en afsluiting (streven is 22.00 uur)
Roelof Wijma stelt zich kort voor en geeft aan dat hij zich ongeveer met dezelfde zaken bezighoudt als Gerdjan maar dan op provinciaal niveau.
Opgemerkt wordt dat er vanavond is gesproken over verbreding van activiteiten, economische aspecten etc. maar dat dit financieel weinig toevoegt. In dit kader vraagt men zich af hoe we hiervoor gezamenlijk financiering kunnen vinden. In reactie hierop wordt gemeld dat er vorige week een gesprek heeft plaatsgevonden met mensen van de Regieorganisatie Realisatie Transitie Landelijk Gebied (RTLG) en is aangedrongen op een financiële prikkel. Dit soort signalen proberen we waar het kan mee te geven.
Op 9 oktober is er een LTO-avond over de impact van allerlei zaken op de sociale kant van het boerenbedrijf. Er zijn een aantal sprekers waaronder Piet Boer en Ab van der Ham. Iedereen, ook niet-leden, is op 9 oktober van harte welkom in de Til in Giessenburg.
De wethouder Landschap en Landbouw Ton van Maanen vindt het mooi dat we op deze manier met elkaar samenwerken en dat de gebiedsagenda al zo ver is. Vijfheerenlanden is de eerste gemeente in Utrecht die zo ver is. De wethouder deelt het gevoel dat we sneller willen dan nu mogelijk lijkt en dat is vooral zorgelijk vanwege de deadline voor legalisatie van de PAS-melders die in 2025 klaar zou moeten zijn. Voor interimmers en andere niet-vergunde bedrijven is de situatie ook onzeker, PAS-melders komen waarschijnlijk extra onder het vergrootglas te liggen in 2025. We willen daar de aandacht op blijven vestigen.
Met betrekking tot de werkgroep PAS melders is de vraag hoe kunnen we dit samen bespreken. Vergunningen moeten eigenlijk vanuit het rijk komen. Hier zijn zorgen over, maar van belang is om op deze manier te blijven samenwerken.
Onder dankzegging van ieders inbreng, wordt de vergadering om 22.35 uur gesloten.